Logo-jacek

Z wokandy – wyrok NSA z dnia 28 lipca 2015 r, sygn. I OSK 1081/15

Prezentowany wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 lipca 2015 r., sygn. I OSK 1081/15 (kliknij, żeby pobrać wyrok) zasługuje na uwagę z kilku względów, o których poniżej.

Przedmiotem skargi było stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia, to jednak uwagi mogą mieć zastosowanie do wszystkich tzw. stypendiów naukowych.

Wyrokiem WSA w Warszawie z dnia 7 stycznia 2015 r., sygn. II SA/Wa 1020/14 została uchylona decyzja MNSiW, w tym również poprzedzająca ją decyzją tego organu, w przedmiocie odmowy przyznania stypendium. Skargę kasacyjną wniósł MNiSW, którą to NSA uwzględnił uchylając wyrok WSA w Warszawie i oddalając skargę studenta. Skarga kasacyjna wniesiona przez organ, ani też uchylenie wyroku WSA przez NSA nie należy do sytuacji powszechnych, co dodatkowo wzmaga zainteresowanie prezentowanym orzeczeniem NSA.

Skargę na obie decyzje MNiSW wniósł student V roku jednolitych magisterskich studiów UW, który to zaliczył V rok studiów i ponownie rozpoczął V rok w ramach tych studiów. Student za podstawę swojego żądania przyjął, że zaliczył poprzedni rok studiów, a więc spełnił wymogi opisane w rozporządzeniu. MNiSW zaś przyjął, że stypendium może być przyznane tylko takiej osobie, która uzyskała wpis na kolejny, wyższy rok studiów.

WSA w Warszawie uchylając obie decyzje MNiSW stwierdził, że zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłacania studentom stypendium ministra za wybitne osiągnięcia wymóg „zaliczenia roku studiów” nie może być utożsamiany z obowiązkiem wpisu na kolejny, wyższy rok studiów, skoro takiego obowiązku nie sformułował prawodawca w omawianym przepisie. W ocenie Sądu organ dokonał rozszerzającej wykładni badanej normy prawnej, co skutkowało wykreowaniem nowej, nieprzewidzianej przez prawodawcę przesłanki. Sąd, odnosząc się do twierdzeń organu, wskazał, że w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym brak jest automatyzmu we wpisaniu na kolejny rok studiów studenta, który zaliczył rok poprzedni (co może mieć istotne znaczenie w przypadku opłat za studia – przyp. JP). Może się bowiem zdarzyć, że student uzyska zgodę na wydłużenie okresu studiowania, wtedy też zaliczenie poprzedniego roku studiów nie będzie skutkowało wpisaniem na rok następny. W niniejszej sprawie skarżący był wpisany ponownie na ten sam rok studiów, nie ukończył więc studiów i nadal był studentem studiującym na konkretnym roku studiów.

W skardze kasacyjnej MNiSW podniósł szereg zarzutów, które koncentrowały się wokół twierdzeń, że z art. 184 ust. 2 psw i art. 181 ust. 2 psw wynika, iż stypendium może być przyznane wyłącznie osobie kontynuującej studia zgodnie z planem studiów.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrując skargę kasacyjną wskazał, że § 2 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że stypendium na dany rok akademicki może być przyznane studentowi, który zaliczył rok studiów w poprzednim roku akademickim oraz szczególnie wyróżniał się w nauce, uzyskał wybitne osiągnięcia naukowe. To właśnie użyte w tym przepisie pojęcie "zaliczenie roku studiów" jest przedmiotem sporu pomiędzy organem a studentem. NSA zgodził się z założeniem WSA, że co do zasady dominuje w rozpatrywaniu sporów wykładnia gramatyczna. Czasami jednak wykładnia ta zawodzi i koniecznie jest jej przełamanie. NSA wskazał tu na inne orzeczenie NSA – z dnia 21 maja 2014 r., sygn. I OSK 585/13, zgodnie z którym „dopuszczalne, a nawet konieczne jest odstąpienie od wykładni językowej, jeżeli za takim rozwiązaniem przemawiają nader istotne argumenty lub gdy wykładnia językowa przepisu prowadziłaby do wniosków absurdalnych”. Sporne rozumienie „zaliczenia roku”, w ocenie NSA, nie jest celem samym w sobie, ale musi generować określony skutek. Chodzi tu o przejście na wyższy rok lub zakończenie studiów. NSA wskazał na konieczność realizacji obowiązkowego programu, tj. zdanie egzaminów a także napisanie i złożenie pracy magisterskiej. O ile student wymagane egzaminy zdał, o tyle nie złożył pracy. W ocenie NSA nie wywiązał się więc z obowiązków zakreślonych planem studiów. Skoro więc student nie wywiązał się z nałożonych na niego obowiązków, to zasadnie MNiSW odmówił mu prawa do stypendium. Przyznając bowiem to stypendium doszłoby do premiowania studenta za to, że nie wypełnił on planu studiów w przewidzianym terminie. Przyjęta zaś przez WSA wykładnia prowadziłaby do wypaczenia celu pomocy materialnej. Z tego powodu zaskarżony wyrok WSA należało uchylić a skargę oddalić.

Wyrok NSA uznać należy za ważny, ale i sprawiedliwy. Zwrócenie uwagi na cel pomocy materialnej jest tu dość istotne, bowiem przepisów sformułowanych w sposób niejasny jest sporo.