4c- Zmiany w zakresie zasad obliczania dochodu

Zmiany obejmują m.in. zasady obliczania dochodu w rodzinie studenta, co wynika z nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych, obowiązującej od 1 sierpnia 2017 r. Do katalogu dochodów włączono stypendium dla bezrobotnych finansowanego ze środków UE. Znaczna zmiana dotyczy osób, które osiągają dochód z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Dotychczas uwzględniano oświadczenie o wysokości dochodu; aktualnie obliczany będzie on na podstawie obwieszczenia MRPiPS, publikowanego corocznie do dnia 1 sierpnia, w którym wprowadza się tzw. dochód przeliczeniowy. Obwieszczenie takie różnicuje dochody w przypadku podatku opłacanego w formie karty podatkowej oraz w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (inna wysokości dochodu dla stawki podatkowej wynoszącej 2% lub 3% osiąganych przychodów; 5,5%; 8,5% lub 10%; 17% i 20%). Do obliczenia dochodu na podstawie opublikowanego w dniu 27 lipca br. obwieszczenia (Monitor Polski z 2017 r., poz. 766; akt ten liczy 19 stron i zawiera 6 ważnych tabel) niezbędne będzie zaświadczenie naczelnika urzędu skarbowego zawierające informacje odpowiednio o: a) formie opłacanego podatku, b) wysokości przychodu, c) stawce podatku, d) wysokości opłaconego podatku – w 2016 r.

Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym odsyłając do ustawy o świadczeniach rodzinnych na użytek stypendium socjalnego wskazuje, że w przypadku utraty dochodu nie należy go uwzględniać obliczając dochód w rodzinie studenta (np. rodzic studenta utracił pracę jeszcze w poprzednim roku, albo tuż przed wakacjami w roku bieżącym – art. 5 ust. 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych). W przypadku zaś uzyskania dochodu w roku 2016, przy założeniu, że nadal jest on uzyskiwany, dochód ten dzieli się przez liczbę miesięcy, w których był uzyskiwany (art. 5 ust. 4a). Nieco inne zasady dotyczą sytuacji, gdy dochód został uzyskany już w 2017 r. (np. student rozpoczął pracę w maju br.). W tym przypadku należy uwzględnić dochód za miesiąc następujący po miesiącu, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu, o ile jest on nadal uzyskiwany (art. 5 ust. 4b). Praca rozpoczęta w maju br. będzie skutkować koniecznością uwzględnienia dochodu za pracę w czerwcu br. Ważną zmianą wnosi obowiązujący od dnia 1 sierpnia br. art. 5 ust 4c, zgodnie z którym przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu nie stosuje się, jeżeli student albo członek jego rodziny utracił dochód, a następnie w okresie 3 miesięcy, licząc od dnia utraty dochodu, uzyskał dochód u tego samego pracodawcy lub zleceniodawcy, lub zamawiającego dzieło lub ponownie rozpoczął pozarolniczą działalność gospodarczą. Zwłaszcza ten ostatni przepis może generować liczne trudności w związku z koniecznością terminowego rozpatrzenia wniosku jeszcze w październiku lub w listopadzie, gdy np. dopiero w grudniu upłynie ów termin trzech miesięcy, gdy można będzie zweryfikować, czy zgłoszona przez studenta utrata dochodu faktycznie miała miejsce.

Na użytek katalogu dochodów utraconych i uzyskanych istotną rolę pełni zawieszenie wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej tylko i wyłącznie w rozumieniu art. 14a ust. 1d ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Przepis ten, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2017 r. stanowi, że „przedsiębiorca niezatrudniający pracowników prowadzący działalność gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia, a w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki osoby prowadzącej działalność gospodarczą, na okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia”.

Pamiętać należy, że uzyskanie stypendium doktoranckiego, o którym mowa w art. 200 Psw stanowi dochód uzyskany i powinno być uwzględniane na użytek stypendium socjalnego. Podobnie, gdy chodzi o tzw. stypendium projakościowe (art. 200a Psw). Nie ma żadnych racjonalnych powodów, żeby oba te świadczenia traktować inaczej, zwłaszcza, że tzw. stypendium projakościowe nigdy nie będzie stanowiło odrębnego świadczenia – będzie albo zwiększeniem stypendium doktoranckiego, albo po prostu stypendium doktoranckim.

W praktyce często najpierw przyznane są stypendia socjalne, a dopiero te o charakterze naukowym. Niektóre uczelnie wydają decyzje na okres do 10 miesięcy przyjmując fikcję, że nie ma znaczenia jakakolwiek zmiana sytuacji materialnej w trakcie roku akademickiego. Pomijane jest więc np. przyznanie stypendium doktoranckiego (takie decyzje zapadają np. w grudniu). Praktyka taka jest błędna, bowiem w takim stanie nigdy stypendium doktoranckie nie stanowiłoby uzyskania dochodu, a przepis art. 3 pkt 24 lit. k ustawy o świadczeniach rodzinnych byłby zbędny. Co więcej, uczelniom wydającym decyzje na okres semestru, czy nawet do 10 miesięcy, które nie weryfikują sytuacji materialnej studenta w trakcie roku akademickiego, należy wskazać na obowiązujący od 1 sierpnia 2017 r. przepis art. 24 ust. 7 ustawy o świadczeniach rodzinnych, zgodnie z którym „w przypadku gdy uzyskanie dochodu powoduje utratę prawa do świadczeń rodzinnych lub obniżenie ich wysokości, świadczenia nie przysługują lub przysługują w niższej wysokości od miesiąca następującego po pierwszym miesiącu od miesiąca, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu”.