Kto pyta, nie błądzi

Pojawiają się wątpliwości, jak należy liczyć dochód związany z ulgą prorodzinną. Przykładowo, ulga niewykorzystana w 2014 roku zostaje zwrócona w styczniu 2015 r. i wykazana jako dochód w 2015 r. Czy organ rozpatrujący wniosek o stypendium socjalne w październiku 2016 r. powinien uwzględniać to świadczenie, czy zupełnie pominąć, a może taka ulga wypłacona w styczniu 2015 r. powinna mieć wpływ na prawo do stypendium już przyznanego w poprzednim roku akademickim?

Faktycznie, w 2015 r. po raz pierwszy, w rozliczeniu podatku dochodowego od osób fizycznych za 2014 r., podatnicy mogli skorzystać ze zwrotu niewykorzystanej ulgi na dzieci do wysokości składek zapłaconych na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne podlegających odliczeniu od dochodu i podatku, o których mowa w art. 27f ust. 8-10 ustawy o pdof. Podobnie jak sama ulga, zwrot ten nie pozostanie bez wpływu na prawo do świadczeń rodzinnych. Z informacji Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej wynika, że kwota zwrotu niewykorzystanej ulgi na dzieci, wynikająca z rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2014 r. otrzymana w 2015 r. będzie wliczana do dochodu rodziny przy ustalaniu prawa do stypendium w roku akad. 2016/2017.

Czy dodatek aktywizacyjny może być traktowany jako dochód uzyskany, skoro nie jest wymieniony w katalogu dochodów utraconych (art. 3 pkt 23 ustawy o świadczeniach rodzinnych)?

Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, bezrobotnemu posiadającemu prawo do zasiłku przysługuje dodatek aktywizacyjny, jeżeli w wyniku skierowania przez powiatowy urząd pracy podjął zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie i otrzymuje wynagrodzenie niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę albo z własnej inicjatywy podjął zatrudnienie lub inną pracę zarobkową. Natomiast w myśl art. 3 pkt 24 ustawy o świadczeniach rodzinnych m.in. uzyskanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej traktowane jest jako dochód uzyskany; podobnie utrata zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej będzie stanowia dochód utracony (art. 3 pkt 23 lit. c ustawy o świadczeniach rodzinnych).
Bezrobotny posiadający prawo do zasiłku, podejmując zatrudnienie może - na wniosek - otrzymać taki dodatek. Jest to świadczenie okresowe, stanowiące swoistą premię za znalezienie pracy. Przysługuje przez połowę okresu, w jakim bezrobotny miałby prawo jeszcze pobierać zasiłek. W skrócie - im szybciej bezrobny podejmie zatrudnienie, tym przez dłuższy okres będzie mógł pobierać dodatek aktywizacyjny. Co do zasady, chodzi tu o kilka miesięcy. Może się więc zdarzyć, że we wrześniu 2014 roku ojciec studenta utracił pracę, w październiku otrzymał zasiłek, zaś w grudniu 2014 r. podjął zatrudnienie i przez np. okres 6 miesięcy będzie otrzymywał taki dodatek obok wynagrodzenia za pracę. Student ubiegający się o stypenidum w październiku 2016 r. będzie zobowiązany do wykazania dochodu za 2015 rok. W jego ocenie, chociaż ojciec nadal pracuje, to jednak nie otrzymuje już dodatku aktywizacyjnego i nie należy tego świadczenia uwzględniać.

Orzecznictwo nie jest ut jednolite. Jeszcze kilka lat temu sądy orzekały, że taki dodatek nie mieści się w kategorii dochodu utraconego ani uzyskanego. W dniu 20 sierpnia 2015 r. zapadł wyrok WSA w Poznaniu, sygn. IV SA/Po 434/15. W uzsadnieniu Sąd wskazał na przesłanki oraz charakter prawnego dodatku aktywizacyjnego. W ocenie Sądu:
"dodatek aktywizacyjny stanowi dochód, którego uzyskanie jest w istocie spowodowane uzyskaniem przez takiego bezrobotnego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej – co oznacza, że uzyskanie dodatku aktywizacyjnego mieści się w pojęciu "uzyskania dochodu" w rozumieniu art. 3 pkt 24 lit. c u.ś.r. Zgodnie zaś z art. 5 ust. 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych ustalając dochód członka uzyskany w tym roku dochód dzieli się przez liczbę miesięcy, w których dochód ten został osiągnięty, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w dniu ustalania prawa do świadczeń rodzinnych. Z końcowego fragmentu cytowanego przepisu jasno wynika, że przy obliczaniu dochodu członka rodziny uwzględniony (wliczony) może zostać tylko taki dochód uzyskany przezeń w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, który nadal jest uzyskiwany przez tego członka rodziny w dniu ustalania prawa do świadczeń rodzinnych (...). A contrario, w sytuacji, gdy ów "dochód uzyskany", według stanu na dzień ustalania prawa do świadczeń rodzinnych nie jest już przez daną osobę uzyskiwany, nie podlega wliczeniu do jej dochodu".

Stanowisko zaprezentowane przez WSA w Poznaniu zasługuje na aprobatę, bowiem koncentruje się na wyrównianiu stanu prawnego ze stanem faktycznym. Skutkiem jest zaś eliminowanie fikcji, jakoby rodzina otrzymywała dochody, których faktycznie już nie pobiera.